Γράφει ο Γιάννης Αλεξίου
ΑΦΙΕΡΩΜΑ : ΤΑ 45ΑΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Του
Γιάννη Αλεξίου / e-mail : johnalex@hol.gr
Όλο και πιο περιζήτητα γίνονται τον καιρό
αυτό οι δίσκοι 45 στροφών, τα γνωστά 45άρια που σημάδεψαν την μουσική και πάνω
σ’ αυτά «πάτησαν» οι μεγάλοι δίσκοι των 33 στροφών. Ας πάμε όμως πίσω στο χρόνο
τότε που η Αθήνα των 2 εκατομμυρίων κατοίκων είχε την τύχη να παρακολουθεί τα
μεγαλύτερα μουσικά φαινόμενα στην ιστορία του Rock’n’ Roll να παρουσιάζουν τη
δική τους επανάσταση μέσα από τις 45 στροφές. Μια βόλτα στην ιστορία των πάντα
γοητευτικών μικρών δίσκων που γέννησαν τόσες πολλές επιτυχίες και εξακολουθούν
να τους ψάχνουν μετά μανίας οι συλλέκτες καθώς πολλά τραγούδια που βγήκαν σε
μικρά δισκάκια ουδέποτε κυκλοφόρησαν σε μεγάλους δίσκους…
Η αγορά στην Ελλάδα κατακλύστηκε για πρώτη
φορά από 45άρια στις αρχές της δεκαετίας του ’60 και το κόστος τους έφθανε τις
22 δραχμές ! Η τηλεόραση δεν είχε μπει ακόμη στην ζωή μας και ο κόσμος έτρεχε
διψασμένος στα δισκάδικα της Αθήνας ν’ ακούσει τα είδωλά του. Εκεί τον
περίμεναν ακουστικά τοποθετημένα πάνω σε πάγκους όπου μπορούσε να ακούσει και
να διαλέξει το δισκάκι της προτίμησής του, αλλά και να ενημερωθεί παράλληλα για
τις νέες κυκλοφορίες δίσκων.
Τα δισκάδικα της εποχής ήταν το «Mambo» στην Πλατεία Ομονοίας, οι «Αφοί Παμπίλη στη Στοά Φέξη με τρία
μαγαζιά, η «Siemens» στη γωνία
Πανεπιστημίου και Αμερικής, ο «Παπαϊωάννου» στην οδό Αθηνάς και ο «Θεοφανίδης»
στον Πειραιά.
Σε ολόκληρη την Ελλάδα υπήρχε μόνο ένα
εργοστάσιο παραγωγής δίσκων, του Λαμπρόπουλου στη Ριζούπολη, αυτό που πριν
μερικά χρόνια γκρεμίστηκε. Για να κυκλοφορήσει ένας δίσκος, το τραγούδι περνούσε
από…45 κύματα ! Τα τραγούδια που τυπώνονταν είχαν σχεδόν εξασφαλισμένη επιτυχία
κι έτσι πολλοί αξιόλογοι καλλιτέχνες έμειναν στην αφάνεια. Τα 45άρια παίζονταν
σε μονοφωνικά πικαπάκια Philips και Tepaz
που το μέγεθός τους ήταν ιδανικό για τα αυθόρμητα πάρτι της
εποχής σε κάποια παραλία ή σε κάποιο σπίτι που έλειπαν οι γονείς, ακόμη και σε
κάποιο σχολικό διάλειμμα !
Ραδιόφωνο
Το μεγάλο ερέθισμα όμως στη δεκαετία του ’60
ήταν το ραδιόφωνο, που είχε γίνει της μόδας και είχε τρομακτική ακροαματικότητα
με προγράμματα πολύ καλής ποιότητας στα οποία οι εταιρίες δίσκων διαφήμιζαν τις
νέες κυκλοφορίες δίσκων 45 στροφών.
Την
δημοφιλέστερη εκπομπή «Λεωφορείο η Μελωδία» της Music Box
με επιτυχίες των εταιριών Decca, MGM, London, PYE παρουσίαζε ο Νίκος Μαστοράκης. Την εκπομπή της RCA
επιμελείτο ο Σπύρος Καρατζαφέρης που αρκετά χρόνια μετά
ακολούθησε πολιτική καριέρα.
Επίσης διαφημιστικά προγράμματα είχαν και
άλλες δισκογραφικές εταιρίες, όπως η Columbia, η London
που περιελάμβανε τις επιτυχίες της MGM, Capitol, Atlantic
κ.α.
Επίσης ο κόσμος ενημερωνόταν ραδιοφωνικά από
τους αμερικανικούς σταθμούς των βάσεων για το τοπ-10 της Αμερικής και άκουγε εκεί κομμάτια που δεν
κυκλοφορούσαν στην Ελλάδα (1962-63).
Περιοδικός
Τύπος
Μεγάλη συμβολή στις γνώσεις και στον πυρετό
των Tops είχε και ο μουσικός Τύπος που έκανε δειλά -
δειλά την πρώτη του εμφάνιση όταν ο Νίκος Μαστοράκης καθιέρωσε ένα δισέλιδο
μουσικής ανά τεύχος στα δημοφιλή περιοδικά στην Ελλάδα : Θησαυρός, Πρώτα,
Φαντασία και το 1961 κυκλοφόρησε την πρώτη μουσική εφημερίδα «Δισκοθήκη» που
ήταν τετρασέλιδη και 15νθήμερη.
Το μεγάλο «μπαμ» έγινε δύο χρόνια αργότερα,
το 1963, όταν ο Θανάσης Τσόγκας το καλύτερο και πιο ενημερωμένο έως τότε
μουσικό περιοδικό «Μοντέρνοι Ρυθμοί», που κυκλοφορούσε κάθε εβδομάδα. Στην ύλη
του περιείχε μεταξύ άλλων θεμάτων, το τοπ – 50 με ξένα τραγούδια και ελληνικά
ποπ συγκροτήματα διαμορφωμένο σύμφωνα με τις πωλήσεις των 45αριών.
Οι δύο σελίδες δισκοκριτικής που είχε το
περιοδικό ήταν υπεύθυνες και σωστές, με βαθμολογία που δινόταν σε κάθε δισκάκι
ανάλογα με το χρώμα που είχε το αστεράκι στο τέλος κάθε κριτικής. Το κόκκινο
άστρο σε συμβούλευε να αγοράσεις το δίσκο οπωσδήποτε, το μαύρο σήμαινε ότι
είναι αξιόλογος και το άσπρο ότι είναι από αδιάφορος έως καλός.
Επίσης οι «Μοντέρνοι Ρυθμοί» περιείχαν σελίδες
με νέα, φωτογραφίες, έγχρωμες και ασπρόμαυρες, στίχους ξένων τραγουδιών
(αγγλικά γραμμένα στα ελληνικά για να τραγουδιoύνται εύκολα) και το hit
parade
από 8 χώρες της Ευρώπης κάτι που συνέβαλε στην σφαιρικότερη
πληροφόρηση των αναγνωστών. Ακόμη υπήρχε είχε δισέλιδο με τους νέους δίσκους.
Το περιοδικό απέκτησε μεγάλο κοινό και φανατικό. Ήταν η εποχή που υπήρχε
μεγάλος ανταγωνισμός μεταξύ ξένης και ελληνικής μουσικής η οποία όμως πουλούσε
περισσότερο με τα μεγάλα ονόματα που διέθετε και σηματοδότησαν την χρυσή εποχή
του ελληνικού τραγουδιού.
Οι
«Μοντέρνοι Ρυθμοί» σταμάτησαν να κυκλοφορούν στα τέλη του 1968, λόγω
δικτατορίας…
Τα μαγικά 45άρια
Η μεγάλη άνθηση στις πωλήσεις των 45αριών
ήταν η χρυσή διετία 1965-66. Λίγο αργότερα αρχίσει η παρακμή τους. Η τηλεόραση
έχει εισβάλει πια στην Ελλάδα το 1967. Στο τέλος του 1968 τα 45άρια δέχονται το
μοιραίο χτύπημα, που έρχεται από τους δίσκους των 33 στροφών. Η εξέλιξη της
τεχνολογίας και οι νέες ανάγκες παρασύρουν τον κόσμο να αγοράσει καλύτερα
πικ-απ που τα χρησιμοποιεί με τους δίσκους μεγάλης διάρκειας πια. Τα 45άρια
γίνονται αντιεπμπορικά πλέον και ο σύγχρονος άνθρωπος δεν ευκολύνεται πια ν’
αλλάζει κάθε τόσο δίσκο στο πικ-απ,
άλλωστε τα 45άρια ήταν κατασκευασμένα για άλλου είδους πικ-απ, υπήρχε ηχητική
διαφορά. Σιγά – σιγά η διάρκεια τραγουδιών μεγαλώνει και οι καλλιτέχνες για ν’
ανταποκριθούν στις νέες απαιτήσεις γράφουν τραγούδια για μεγάλους δίσκους πλέον
και όχι για μικρούς.
Μέχρι την εισβολή των μεγάλων δίσκων οι μόνοι
δίσκοι 33 στροφών που είχαν κυκλοφορήσει έως τότε στην Ελλάδα ήταν δύο των Shadows
κι ένας του Cliff Richard με
τους Shadows το 1960, από τον Λαμπρόπουλο.
Οι μεγαλύτερες δισκογραφικές εταιρίες στις
αρχές του ’60 με 45άρια ήταν οι Ορφανίδης, Λαμπρόπουλος και Music
Box. Επίσης η ανεξάρτητη δισκογραφική «Ίκαρος» έκανε την καλύτερη δουλειά
τυπώνοντας δίσκους 45 στροφών που δεν κυκλοφορούσαν στην Ελλάδα οι άλλες
δισκογραφικές της Roulette, Fiddelity, αλλά και δίσκους των Μάνου Χατζιδάκι, Νάνας Μούσχουρη και ελαφρά
τραγούδια.
Οι εταιρίες που προώθησαν τους μεγάλους
δίσκους από το 1964 ως στα τέλη της δεκαετίας του ’60 ήταν οι : Λύρα, Μίνως
Μάτσας, Ορφανίδης (με ιταλικό κυρίως ρεπερτόριο) και ο Λαμπρόπουλος (με διάφορα
είδη μουσικής).
Η εγγραφή πάντως των 45αριών στην Ελλάδα
τουλάχιστον, ήταν καλύτερη από αυτή των μεγάλων δίσκων. Οι δίσκοι των 33
στροφών βγάζουν τα 45άρια σε stock κι έτσι στοιβάζονται
κατά χιλιάδες και μένουν στα αζήτητα.
Το 1974 γίνεται η πρώτη μεγάλη διεθνής
ανατίμηση πετρελαίου κι έτσι η αγορά πρώτων υλών για δίσκο είναι πολυτέλεια
στην Ελλάδα. Γι’ αυτό ο Λαμπρόπουλος αγοράζει υπέρογκο αριθμό 45αριών στην
εξευτελιστική τιμή της 1 δραχμής το ένα, τα λιώνει στα καζάνια κι έτοιμοι οι
νέοι μεγάλοι δίσκοι της Μαρινέλλας, του Καζαντζίδη, της Μούσχουρης και των
άλλων
καλλιτεχνών !
Τα 45άρια μπήκαν βέβαια αργότερα σε μεγάλους
δίσκους με συλλογές τραγουδιών, αλλά στις περισσότερες από αυτές που
κυκλοφόρησαν και κυκλοφορούν υπάρχουν τα ίδια και τα ίδια τραγούδια με
αποτέλεσμα πολλά καλά τραγούδια να εξαφανιστούν…
Το μουσικό αδιέξοδο της δεκαετίας του ’80
οδηγεί πολύ κόσμο να ψάχνει παλιούς δίσκους και παρατηρείτε το φαινόμενο να
«σκαρφαλώνουν» στα Top μεγάλες επιτυχίες των
45 στροφών όπως το «Stand By Me» του 1961 με τον Ben E. King ή το «When A Man Loves
A
Woman» του 1966 με τον Percy Sledge και
βέβαια σημαντική συμβολή έχει η αναβίωση του Rock’n’Roll της δεκαετίας του ’50
που βρίσκει μεγάλη απήχηση στους νέους. Η Αθήνα τότε γεμίζει ροκαμπιλλάδες με
κοκόρια, μπριγιαντίνη και σηκωμένα ρεβέρ ! Πολλά κλαμπάκια, όπως το «Αγκάθι»
στην Φωκίωνος Νέγρη γίνεται στέκι παίζοντας καθαρόαιμο Rock’n’Roll
μουσική που κάνει θραύση και στα 80ς πάρτυ !
Οι δίσκοι 45 στροφών βρίσκονται δύσκολα πια
στις μέρες μας γιατί ποτέ δεν έγιναν επανεκδόσεις τους, ενώ έχουν μείνει λίγα
γιατί σε μεγάλο αριθμό καταστράφηκαν. Επίσης υπάρχουν πολλά 45αρια σε αποθήκες,
ξεχασμένα, μέχρι να πεταχτούν στα σκουπίδια. Η μόνη παρηγοριά για τους
συλλέκτες τους είναι κυρίως το Μοναστηράκι (ψάξε στους «Ζαχαρία», «Βινύλιο»,
«Ματσούκα»). Τα περισσότερα είναι πολυπαιγμένα και χωρίς προστατευτικά
φακελλάκια και αν καμιά μέρα εμφανιστούν κάποια καλά κομμάτια γίνονται
ανάρπαστα. Η αξία τους ανεβαίνει κατακόρυφα όταν έχουν εξωφυλλάκια και φυσικά
εάν είναι καλομεταχειρισμένα.
Τα 45άρια ελληνικής κατασκευής (Made
in
Greece) έχουν μεγάλη ζήτηση σε χώρες όπως η Αγγλία, Αμερική, Ιταλία με
καλλιτέχνες όπως οι Elvis Presley, Connie
Francis, Kinks, Yardbirds
κ.α. όπου εκεί κοστίζουν διπλάσια τιμή από ένα 45άρι των χωρών
αυτών. Επίσης μεγάλη ζήτηση στους συλλεκτικούς κύκλους του εξωτερικού έχουν
δίσκοι 45 στροφών συγκροτημάτων ποπ και ροκ των 60’ς και 70’ς.
Αν λοιπόν έχετε κάποια τέτοια σινγκλάκια μην
τα πετάξετε, μπορεί κάποια μέρα να βρείτε σε τιμή ευκαιρίας ένα juke-box ή ένα πικαπάκι από
εκείνα που γίνονταν τα θρυλικά εκείνα πάρτι…!
*Αφιερωμένο στον «Άρχοντα» των 45αριών Άρη Μπέλλη που τον ευχαριστώ για τις πολύτιμες πληροφορίες του.
